Resmi verilere göre 6 Şubat’ta meydana gelen ve 50 binden fazla kişinin hayatına mal olan Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından inşaat sektöründeki ihmaller masaya yatırıldı.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’na göre Türkiye’de her yıl ortalama 100 bin yeni bina yapılıyor. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası tarafından yapı denetim sistemi ile ilgili geçtiğimiz hafta yapılan ortak açıklamada, “4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu ile tasarlanan sistemde, denetim hizmetinin kamusal niteliği göz ardı edilerek, denetim hizmeti ticarileşmiştir. Ancak yapı denetim hizmeti piyasa dengelerine ve serbest piyasanın rekabet koşullarına bırakılamaz.’ denilmektedir. TMMOB’a göre bu kanun kapsamında yeni yapılaşmanın sağlanması mümkün değildir. güvenilir ve kalitelidir.
4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu 2001 yılında yürürlüğe girdi. Kanun 19 pilot ilde 10 yıl süreyle uygulandı. Ocak 2011’den sonra ülke geneline yayıldı. Kanunun ilk sayısında amaç, proje ve yapı denetimini sağlamak ve kamu düzeninin korunması amacıyla, nitelikli yapıların imar planına, bilim, sanat ve sağlık kural ve standartlarına uygun olarak yapılması için yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. can ve mal güvenliğini sağlamak.
“Sistemin temeli kırıldı”
Halen yürürlükte olan yapı denetim yönetmeliğinde sonuncusu 23 Aralık 2022’de olmak üzere 19 kez değişiklik yapıldı. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Nusret Suna’nın DW Türkçe’ye verdiği bilgiye göre , sistemin temelinde bir arıza var.
“Kamu adına yapılan bir denetimden bahsediyoruz ama bu denetim ticari olarak görülüyor. Firma ‘Buradan para kazanmam lazım. Para kazanmak için maliyetleri düşürmem gerekiyor’ diyor. Olmayacak. mühendis, mimar ve teknik personele daha az ücret ödeyerek daha az personelle denetim yapmaya çalışırlarsa mümkün olabilir.”
Binayı kim kontrol ediyor?
Yapı denetimi, mimar ve mühendislerin ortak olduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan izin alan kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. 2018 yılına kadar müteahhitler istedikleri yapı denetim firması ile anlaşma yaparak denetim hizmeti alıyordu. Bu sistem 1 Ocak 2019 tarihinde değişti.
Bakanlık, yapı kontrol şirketlerinden oluşan bir havuz oluşturmuş ve elektronik kura ile dağıtım sistemine geçmiştir. Bu sayede müteahhitlerin yaptırdıkları binaların kontrolü için istedikleri yapı denetim kuruluşundan hizmet almaları engellenmiştir.
Ancak 2019 yılından önce yapılan yapı denetim hizmetlerinin güvenilirliği şüphelidir. Hatay’da 6 Şubat depremlerinde yıkılan bazı binaların yapılarını aynı anda kontrol eden firmaların, aynı zamanda inşa ettikleri ve inşa ettikleri binalar için kurdukları yapı kontrol şirketlerinden hizmet aldıkları ortaya çıktı.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Nusret SunaFotoğraf: özel
Suna, “Şimdi bir düşünelim, ben bir iş yapıyorum, beni denetlemeniz konusunda size katılıyorum. Para verip ‘Gelin beni görün’ diyorum. Bu sağlıklı bir şey mi? Hem para vereceğim, hem de diyeceğim.” ‘Beni kontrol et'”.
Yapı denetim şirketlerinin sayısında artış oldu
Yapı Kontrol Kuruluşları Birliği’nin verilerine göre son altı yılda yapı ruhsat alanları ortalama yüzde 15 azalırken, elektronik dağıtım sisteminden sonra her ilde yapı denetim şirketi sayısı en az yüzde 20 arttı. Dernek, elektronik dağıtım sisteminden sonra uygulamalarda müteahhitler ile yapı kontrol kuruluşları arasındaki çatışmaların arttığına dikkat çekiyor.
Nusret Suna, “Yine müteahhit ile yapı denetim firması karşı karşıya. Bunu kendisi seçmiyor ama ilişkiyi sürdürüyor. Gelişmiş ülkelerde maliklerin denetimi var. Bizim durumumuzda mal sahipleri müteahhide yetki veriyor. Kuzuyu kurda emanet ediyoruz, vatandaş bilinçli olsun.”
Mevcut sistemde yapı kontrol firmalarının kendi yöntemlerine göre kontrol yapmaları yeterli gelmeyebilir. Yapı Denetim Kuruluşları Birliği İstanbul Şubesi Başkan Yardımcısı Mehmet Emin Çelik, geçtiğimiz günlerde tanık olduğu bir denetimi DW Türkçe’ye anlattı.
“Kontrol şirketi Darıca’da bir binayı incelerken 2019’dan sonra yönetmeliğe uymadığını görüyor. Belediyeye yazıyoruz, belediye inşaatı durduruyor. Yapı kontrol şirketinin durduğu bir yerde inşaat neden devam ediyor?”
“Yeni bir kontrol süreci modeli uygulanmalı”
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremlerin ardından yürütülen hasar tespit çalışmalarına ilişkin 23 Şubat’ta yaptığı açıklamada, “4 milyon 511 bin bağımsız bölümden oluşan toplam 1 milyon 250 bin bina, 11 ilde eş zamanlı incelemelerde bulundu. 520 bin bağımsız birim, “İki bölümden oluşan 164 bin 321 binamızın yıkılması, derhal yıkılması ve ağır hasarlı olduğu belirlendi” dedi.
İnşaat Mühendisleri Odası, yapı kontrolünün ticarileşmesini eleştirerek ekspertize dayalı yeni bir sistem öneriyorFotoğraf: Emre Eser/DW
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, ticari yönün ağır bastığı yapı denetim şirketi modeli yerine, işin uzmanlığının ve sorumluluğunun bilincinde olan yapı denetçilerinin faaliyetine dayalı yeni bir denetim süreci modelinin uygulanmasını önermektedir. meslek odalarının sürece aktif katılımını sağlayacak.
Bu bağlamda yapı kontrol sisteminde proje kontrol ve uygulama kontrolünün birbirinden ayrılması ve yapı kontrol kuruluşlarının doğrudan kamu tarafından görevlendirilen birimler olarak çalışması gerektiği savunulmaktadır. Yapılan ortak açıklamada, “Yapı denetim firmaları ile müteahhit ve/veya yapı maliki arasında herhangi bir mali ve idari bağ bulunmamalıdır” denildi.
Mani olmadan DW Türkçe’ye nasıl ulaşabilirim?
