Türkiye, Mavi Akım, TürkAkım ve TANAP gibi boru hatlarıyla doğal gazda kritik bir altyapıya sahipken, İsrail, İran ve Irak gibi diğer bölgesel oyuncular da Avrupa’ya doğal gaz göndermeye hazır. “jeoekonomik”Stratejik bir konumdadır.
Rusya’nın Kuzey Akım 1 ve 2 ile Yamal-Avrupa boru sınırlarının atıl hale gelmesi de bu ülkenin Avrupa’ya sevkiyatını yeniden artırma isteğinde Türkiye’nin konumunu güçlendiren bir faktör olarak öne çıkıyor. Bu nedenlerle Türkiye’de kurulacak doğalgaz santrali projesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 4 Eylül’de Soçi’de yaptığı görüşmeyle hızlandı.
Putin yaptığı açıklamada Gazprom’un projenin yol haritasını BOTAŞ’a sunduğunu açıklarken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul Finans Merkezi’nin aynı zamanda Türkiye’nin enerji merkezi haline geleceğini söyledi. Rus uzmanlar, Rusya ve Türkiye’nin projeyi gerçekleştirecek kaynaklara sahip olduğuna dikkat çekerken, Avrupa’nın yaklaşımının da belirleyici faktörlerden biri olacağını belirtiyor.
“Rusya ve Türkiye gerekli gaz taşıma kapasitesine sahip”
Rusya’nın bilgi ve analiz merkezi InfoTEK’ten Enerji Uzmanı Aleksandr Frolov da özellikle ticaret merkezi olarak bir doğalgaz merkezi kurmanın son derece mümkün olduğunu vurguladı. Frolov, doğalgaz merkezine sağlanacak gazın başlangıçta 5 ila 10 milyar metreküp seviyesinde olabileceğini belirtti. “Hem Rusya hem de Türkiye bu hacim için gerekli gaz taşıma kapasitelerine sahip ve bu hacmin Avrupa Birliği (AB) ve Sırbistan üzerinden pompalanması da mümkün. Alıcılar, bu tür diğer ticaret platformlarında olduğu gibi Avrupalı şirketler de olabilir.”söz konusu.
Merkezin Rusya açısından değerine dikkat çeken Frolov, şunları kaydetti: “Rusya için bu proje, Avrupalı gaz tüketicileriyle etkileşim kurmanın alternatif yollarını yaratmanın bir yolu olarak önemlidir. Ancak bundan tam olarak yararlanılabilmesi için AB’de şu anda azalan mavi yakıt talebinin artması ve bu talebin artması gerekiyor. Avrupa’nın gaz taşıma altyapısını genişletin.” değerlendirmesini yaptı. Talep olması halinde Rusya’nın TürkAkım’ın kapasitesini artırabileceğini anlatan Frolov, “Rusya TürkAkım’ın kapasitesini yılda 63 milyar metreküpe kadar iki katına çıkarabilir. Rusya bunun için gerekli altyapı ve kaynaklara sahip.”ifadesini kullandı.
Frolov, doğalgaz merkezi için belirleyici faktörlerden birinin AB’deki talep olacağını vurguladı. “Türkiye, Avrupa için önemli bir gaz taşıma merkezi olmayı arzuluyor ve Rusya da gerekli kaynaklara sahip. Karadeniz’in altına yeni gaz boru hatlarının döşenmesi sorunu da çözülebilir bir sorun. Tek sorun AB’nin işbirliği isteği ve arzusu.”dedi.
“Merkez, Rus gazının rekabet avantajlarının hayata geçirilmesini sağlayacak”
Frolov, 2025-2027 yılları arasında küresel sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) pazarında “arz fazlası krizi”Bunun oluşabileceğini ve bunun Türkiye’deki doğal gaz merkezine olan talebi etkileyebileceğine işaret ederek, “Fakat aksi takdirde bu, fazlasıyla çekici ve makul bir projedir.”söz konusu.
Rusya’nın Gazprom dışında farklı aktörlerin de projeye katılmasına nasıl yaklaşacağı sorusunu yanıtlayan Frolov, şunları söyledi: “Gazprom’un tutumu diğer ticaret platformlarındakiyle aynı olacak. Yaptırım kısıtlamaları ve Hindistan ile Çin’in İran’dan yapılan sevkiyatlara olan ilgisi nedeniyle İran’ın bu noktada Avrupa’nın tedarikçisi olarak görülmesi pek mümkün değil.” dedi. Azerbaycan’ın Rusya’ya göre sınırlı bir sevkiyat hacmine sahip olduğuna dikkat çeken Frolov, İsrail’in de sınırlı bir sevkiyat hacmine sahip olduğunu ve Avrupa’ya nasıl sevkiyat yapacağını henüz belirleyemediğini söyledi.
Rusya Ulusal Enerji Güvenliği Fonu Başkan Yardımcısı Aleksey Grivaç, doğalgaz merkezinin geleceğine ilişkin değerlendirmesinde, merkezin olası müşterilerinin tedarikçiler, tüketiciler ve tüccarlar olacağını söyledi.
Grivaç, projede kullanılması planlanan altyapıların bir kısmının halihazırda çalışır durumda olduğunu belirtti. “Büyük bir iç pazara, çeşitli dış tedarikçilere ve devasa Avrupa Birliği pazarına geçiş potansiyeline sahip olması nedeniyle merkezin gerçekçi olduğunu düşünüyorum. Üstelik merkezin kendisi henüz tam olarak kurumsallaşmamış olsa da bazı unsurları halihazırda çalışıyor.”dedi.
Grivaç, Rusya’nın önemli miktarda doğalgazı Türkiye’ye taşıdığını ve Güneybatı Avrupa’ya da sevk etmeye devam ettiğini kaydetti. “Doğal gaz merkezi, Rus gazının rekabet avantajlarının hayata geçirilmesini sağlayacak bir ticaret seçeneğidir. Öte yandan bu her derde deva değil. Rusya aynı zamanda pazara erişim için alternatif seçenekler üzerinde de çalışıyor.” sözlerini kullandı. Grivaç, Türkiye’nin doğal gaz merkezi için piyasa katılımcılarına yönelik çalışmalar yapması gerektiğini, merkezin kurulması için altyapıya erişim ve yatırım çekmenin de önemli unsurlar olduğunu belirtti.
